Σχέση Θυρεοειδούς και Μεταβολικού Συνδρόμου

(Πώς η λειτουργία του θυρεοειδούς επηρεάζει βάρος, σάκχαρο, λιπίδια και καρδιαγγειακό κίνδυνο)

Ο θυρεοειδής αδένας παίζει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού. Οι ορμόνες που εκκρίνει (Τ3 και Τ4) επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας, τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, τον μεταβολισμό των λιπών και της γλυκόζης, αλλά και τη λειτουργία της καρδιάς και των αγγείων. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια έχουν συσχετιστεί όλο και περισσότερο οι διαταραχές του θυρεοειδούς με το μεταβολικό σύνδρομο.

Τι είναι το Μεταβολικό Σύνδρομο;

Το μεταβολικό σύνδρομο δεν είναι μια μόνο πάθηση αλλά ένας «συνδυασμός» κλινικών και εργαστηριακών ευρημάτων που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακή νόσο. Συνήθως περιλαμβάνει:

• Κεντρική παχυσαρκία (αυξημένη περίμετρος μέσης)
• Αυξημένη αρτηριακή πίεση
• Αυξημένα τριγλυκερίδια
• Χαμηλή HDL-χοληστερόλη («καλή» χοληστερόλη)
• Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης νηστείας ή διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης

Όσο περισσότερα από τα παραπάνω συνυπάρχουν, τόσο αυξάνεται ο συνολικός καρδιομεταβολικός κίνδυνος.

Πώς επηρεάζει ο θυρεοειδής τον μεταβολισμό;

Οι θυρεοειδικές ορμόνες:

• Αυξάνουν την βασική ενεργειακή δαπάνη (πόσες θερμίδες «καίει» το σώμα σε ηρεμία).
• Ρυθμίζουν την κατανάλωση γλυκόζης από τους ιστούς και την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
• Επηρεάζουν τον μεταβολισμό των λιπιδίων, τη σύνθεση και καταστροφή της LDL-χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
• Δρουν στο καρδιαγγειακό, επηρεάζοντας την καρδιακή συχνότητα, την αγγειακή αντίσταση και την αρτηριακή πίεση.

Όταν ο θυρεοειδής υπολειτουργεί ή υπερλειτουργεί, αυτή η λεπτή ισορροπία διαταράσσεται.

Υποθυρεοειδισμός και Μεταβολικό Σύνδρομο

Ο υποθυρεοειδισμός (κλινικός ή υποκλινικός) έχει συσχετιστεί με:

• Αύξηση σωματικού βάρους και λίπους, ιδιαίτερα στην κοιλιακή χώρα
• Αυξημένα επίπεδα ολικής και LDL-χοληστερόλης
• Αυξημένα τριγλυκερίδια
• Μείωση της HDL-χοληστερόλης
• Τάση για αυξημένη αρτηριακή πίεση

Μεγάλες μελέτες πληθυσμού έδειξαν ότι άτομα με χαμηλή λειτουργία θυρεοειδούς έχουν υψηλότερη συχνότητα μεταβολικού συνδρόμου, και ότι κάθε αύξηση της TSH σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισής του.

Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν:

Υποκλινικός υποθυρεοειδισμός: ακόμη και ήπιες αυξήσεις της TSH, με φυσιολογικές Τ3/Τ4, μπορεί να συνδέονται με δυσλιπιδαιμία, αυξημένο BMI, μεγαλύτερη περίμετρο μέσης και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, ιδιαίτερα σε γυναίκες μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας.

Υπερθυρεοειδισμός και μεταβολικές διαταραχές

Ο υπερθυρεοειδισμός συνδέεται με:

• Αυξημένη κατανάλωση ενέργειας και συχνά με απώλεια βάρους
• Καταβολισμό μυϊκής μάζας
• Ταχυκαρδία, αρρυθμίες και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο
• Διαταραχές ανοχής γλυκόζης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιδείνωση προϋπάρχοντος σακχαρώδη διαβήτη

Παρότι ο υπερθυρεοειδισμός δεν σχετίζεται τυπικά με το «κλασικό» μεταβολικό σύνδρομο, η επίδρασή του στην καρδιακή λειτουργία και την γλυκαιμική ρύθμιση συμβάλλει σε αυξημένο συνολικό καρδιομεταβολικό κίνδυνο.

Διπλή κατεύθυνση της σχέσης: ποιος επηρεάζει ποιον;

Τα νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι η σχέση θυρεοειδούς και μεταβολικού συνδρόμου είναι αμφίδρομη:

• Άτομα με διαταραχές θυρεοειδούς, ιδιαίτερα υποθυρεοειδισμό, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο.
• Ταυτόχρονα, άτομα με μεταβολικό σύνδρομο και παχυσαρκία φαίνεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υποκλινικού υποθυρεοειδισμού.

Οι μηχανισμοί που συζητούνται περιλαμβάνουν:

• Χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού σε παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο, που επηρεάζει τον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-θυρεοειδής.
• Αλλαγές στην περιφερική μετατροπή της Τ4 σε Τ3.
• Επιδράσεις της ινσουλινοαντίστασης στη λειτουργία του θυρεοειδούς και αντίστροφα.

Κλινικές επιπτώσεις: γιατί έχει σημασία για τον ασθενή;

Η αναγνώριση της σχέσης θυρεοειδούς και μεταβολικού συνδρόμου είναι σημαντική γιατί:

Βελτιώνει την έγκαιρη διάγνωση

• Ασθενείς με δυσλιπιδαιμία, αυξημένο βάρος, προδιαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο πρέπει να αξιολογούνται και για πιθανή διαταραχή θυρεοειδούς (TSH, FT4 ± FT3).
• Αντίστροφα, σε ασθενείς με διαγνωσμένο υποθυρεοειδισμό, είναι χρήσιμος ο έλεγχος για συνυπάρχοντες παράγοντες μεταβολικού συνδρόμου (περίμετρος μέσης, πίεση, λιπίδια, γλυκόζη).

Ολιστική αντιμετώπιση και εξατομίκευση θεραπείας

• Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού (π.χ. με λεβοθυροξίνη) μπορεί να βελτιώσει το λιπιδαιμικό προφίλ και ορισμένες παραμέτρους του μεταβολικού συνδρόμου, αν και το όφελος εξαρτάται από τη βαρύτητα και τη διάρκεια της νόσου.
• Η παράλληλη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, της ινσουλινοαντίστασης και των δυσλιπιδαιμιών (μέσω διατροφής, άσκησης και – όπου χρειάζεται – φαρμακευτικής αγωγής) είναι εξίσου κρίσιμη.

Μείωση καρδιαγγειακού κινδύνου

• Ο συνδυασμός υποθυρεοειδισμού και μεταβολικού συνδρόμου ενισχύει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης, στεφανιαίας νόσου και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Η σωστή ρύθμιση τόσο της θυρεοειδικής λειτουργίας όσο και των παραγόντων του μεταβολικού συνδρόμου αποτελεί βασική στρατηγική πρόληψης.

Ρόλος της ενδοκρινολογικής και διατροφικής ομάδας

Η παρακολούθηση από Ενδοκρινολόγο είναι καθοριστική για:

Τη σωστή διάγνωση του τύπου διαταραχής θυρεοειδούς (κλινικός/υποκλινικός υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός, αυτοάνοσα νοσήματα).

Τη ρύθμιση της φαρμακευτικής αγωγής και την παρακολούθηση της ανταπόκρισης.

Την εκτίμηση του καρδιομεταβολικού προφίλ του ασθενούς.

Παράλληλα, ο/η Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος συμβάλλει στην:

Εξατομίκευση του διατροφικού σχήματος, με στόχο τη σταδιακή απώλεια βάρους όταν χρειάζεται.

Βελτίωση των επιπέδων γλυκόζης και λιπιδίων μέσω ισορροπημένου πλάνου, πλούσιου σε φυτικές ίνες, καλά λιπαρά και χαμηλό σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες.

Υποστήριξη του ασθενούς σε μακροχρόνια αλλαγή τρόπου ζωής και όχι σε σύντομες «δίαιτες εξπρές».

Η συνεργασία των δύο ειδικοτήτων επιτρέπει μια πλήρη και ολοκληρωμένη διαχείριση του ασθενούς με συνύπαρξη θυρεοειδοπάθειας και μεταβολικού συνδρόμου.

Τι μπορεί να κάνει ο ασθενής στην πράξη;

Ενδεικτικές πρακτικές συμβουλές που συστήνονται διεθνώς:

• Τακτικός έλεγχος θυρεοειδούς (TSH, FT4 ± FT3) σε άτομα με παχυσαρκία, διαβήτη, δυσλιπιδαιμία ή οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδοπάθειας.
• Μέτρηση περιμέτρου μέσης, αρτηριακής πίεσης και βασικού λιπιδαιμικού προφίλ σε ασθενείς με γνωστή διαταραχή θυρεοειδούς.
• Υιοθέτηση μεσογειακού προτύπου διατροφής, ενίσχυση φυσικής δραστηριότητας (π.χ. γρήγορο περπάτημα τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας) και διακοπή καπνίσματος.
• Συστηματική συνεργασία με Ενδοκρινολόγο και Κλινικό Διαιτολόγο για παρακολούθηση και τροποποίηση του θεραπευτικού πλάνου, ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων και την κλινική εικόνα.

 

Ομάδα Ενημέρωσης

ΔΙΚΤΑΙΟΝ Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο