Δρ. Μάριος Τρυφωνίδης

Ορθοπαιδικός Χειρουργός – Τραυματιολόγος Απόφοιτος Ηνωμένο Βασίλειο

 

Οστεοαρθρίτιδα

Η οστεοαρθρίτιδα είναι πάθηση που επηρεάζει τις αρθρώσεις, προκαλώντας πόνο και δυσκαμψία. Είναι η πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας και εκδηλώνεται σε άτομα σε όλον τον κόσμο. Είναι γνωστή και ως εκφυλιστική αρθροπάθεια.

Άρθρωση ονομάζεται το σημείο όπου ενώνονται δύο ή περισσότερα οστά. Οι αρθρώσεις επιτρέπουν στα οστά να κινούνται ελεύθερα μέχρι κάποιων ορίων.

Όταν μια άρθρωση προσβληθεί από

οστεοαρθρίτιδα, προκαλείται βλάβη στην επιφάνειά της και δεν κινείται όπως θα έπρεπε. Συμβαίνουν τα ακόλουθα:

• Ο χόνδρος γίνεται τραχύς και λεπταίνει.
• Το οστό στην άκρη της άρθρωσης αρχίζει να αναπτύσσεται προς τα έξω και δημιουργεί οστέινα μορφώματα που ονομάζονται οστεόφυτα.
• Ο αρθρικός υμένας ενδέχεται να πρηστεί και να παράγει υγρό, προκαλώντας οίδημα στην άρθρωση.
• Ο αρθρικός θύλακος και οι σύνδεσμοι σταδιακά σκληραίνουν και συσπώνται.

 

Σε περιπτώσεις βαριάς οστεοαρθρίτιδας, οι χόνδροι γίνονται τόσο λεπτοί, ώστε τα οστά αρχίζουν να τρίβονται μεταξύ τους και να φθείρονται. Η απώλεια χόνδρου, η φθορά των οστών και τα οστεόφυτα μπορεί να αλλάξουν το σχήμα της άρθρωσης, με αποτέλεσμα τα οστά να μετατοπιστούν από την κανονική τους θέση.

Τα συμπτώματα είναι:

• Πόνος
• Δυσκαμψία
• Τρίξιμο κατά την κίνηση της άρθρωσης
• Ζυμώδη ή σκληρά οιδήματα

Τα κύρια συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας είναι:

• Πόνος (ειδικά κατά την κίνηση της άρθρωσης ή στο τέλος της ημέρας)
• Δυσκαμψία (ειδικά μετά από ανάπαυση, ωστόσο περνά μετά από ολιγόλεπτη κίνηση)
• Τρίξιμο κατά την κίνηση της άρθρωσης
• Σκληρό οίδημα (που προκαλείται από τα οστεόφυτα)
• Ζυμώδες οίδημα (που προκαλείται από τη συσσώρευση υγρού στην άρθρωση)

Οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο

Τα γόνατα προσβάλλονται από οστεοαρθρίτιδα συχνότερα από κάθε άλλη άρθρωση. Ο λόγος είναι ότι υποβάλλονται σε υπερβολική καταπόνηση, κάμψεις και στροφές. Η οστεοαρθρίτιδα προσβάλλει τις βασικές επιφάνειες της άρθρωσης του γόνατος, καθώς και το χόνδρο κάτω από την επιγονατίδα.

Συνήθως, προσβάλλει και τα δύο γόνατα, και οι ασθενείς νιώθουν πόνο στο μπροστινό και πλαϊνό μέρος των γονάτων.

Η βαριάς μορφής οστεοαρθρίτιδα μπορεί να προκαλέσει ραιβογονία (ύπαρξη κενού μεταξύ των γονάτων). Οι αρθρώσεις στο γόνατο γίνονται ασταθείς και υποχωρούν μόλις δεχτούν βάρος. Αυτό οφείλεται σε μυϊκή αδυναμία ή σε βλάβη στους συνδέσμους.

 

Ποιοι κινδυνεύουν;

Η οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο προσβάλλει συνήθως:

• Γυναίκες – είναι δύο φορές πιο πιθανό να προσβληθούν γυναίκες από οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο απ’ ό,τι άνδρες
• Άτομα άνω των 55
• Υπέρβαρα άτομα
• Άτομα με οζώδη οστεοαρθρίτιδα (ειδικά γυναίκες)
• Άτομα που είχαν υποστεί τραυματισμό από άθλημα στο παρελθόν (ρήξη μηνίσκου ή συνδέσμου)
• Άτομα που είχαν υποβληθεί σε εγχείριση για την αποκατάσταση ρήξης μηνίσκων (μηνισκεκτομή)

Ο καθένας ανρθωπος μπορεί να νοσήσει από οστεοαρθρίτιδα, ωστόσο ο κίνδυνος αυξάνεται για:

• Άτομα άνω των 45
• Υπέρβαρα άτομα
• Γυναίκες
• Άτομα που είχαν προσβληθεί οι γονείς τους
• Άτομα που είχαν υποστεί τραυματισμό σε άρθρωση στο παρελθόν
• Άτομα που είχαν υποστεί βλάβη σε αρθρώσεις από άλλη ασθένεια (π.χ. ουρική ή ρευματοειδής αρθρίτιδα)

 

Πολλοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας. Εμφανίζεται συχνότερα σε:

• Άτομα άνω των 45
• Αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι οι μύες γίνονται πιο αδύναμοι ή οι αρθρώσεις φθείρονται σταδιακά.
• Γυναίκες
• Η οστεοαρθρίτιδα, ιδίως στα χέρια ή τα γόνατα, εμφανίζεται πιο συχνά και σε σοβαρότερη μορφή σε γυναίκες.
• Υπέρβαρα άτομα
• Το βάρος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας, ειδικά στα γόνατα, και επιδεινώνει την κατάσταση.
• Άτομα που είχαν προσβληθεί οι γονείς τους από οστεοαρθρίτιδα
• Η οζώδης οστεοαρθρίτιδα, που προσβάλλει τα χέρια μεσήλικων γυναικών, είναι κληρονομική. Κάποιες σπάνιες μορφές οστεοαρθρίτιδας, που ξεκινούν σε μικρή ηλικία, συνδέονται με γονίδια που επηρεάζουν το κολλαγόνο, το οποίο είναι βασικό συστατικό του χόνδρου. Οι γονιδιακοί παράγοντες παίζουν μικρότερο, αλλά εξίσου σημαντικό, ρόλο στις οστεοαρθρίτιδες του ισχίου και του γόνατος.
• Άτομα που είχαν υποστεί τραυματισμό σε άρθρωση στο παρελθόν
• Βαρύς τραυματισμός ή επέμβαση σε άρθρωση ενδέχεται να προκαλέσουν οστεοαρθρίτιδα στη συγκεκριμένη άρθρωση.
• Δύσκολη, επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα ή εξαντλητική εργασία αυξάνουν τον κίνδυνο νόσησης.
• Άτομα με εκ γενετής ή επίκτητη δυσμορφία σε άρθρωση
• Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε πιο βαριάς μορφής οστεοαρθρίτιδες, που μπορεί να εμφανιστούν σε μικρότερες ηλικίες από τις συνηθισμένες.
• Άτομα που πάσχουν από κάποια αρθροπάθεια
• Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί από βλάβη εξαιτίας άλλης αρθροπάθειας, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή η ουρική αρθρίτιδα.

 

Οστεοαρθρίτιδα στα χέρια

Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να προσβάλει οποιαδήποτε άρθρωση, ιδιαίτερα εάν έχει υποστεί τραυματισμό στο παρελθόν. Εμφανίζεται πιο συχνά στις εξής αρθρώσεις:

• Γόνατα
• Ισχία
• Χέρια
• Αυχένα και μέση
• Μεγάλα δάκτυλα του ποδιού
• Ώμους

Η οστεοαρθρίτιδα στα χέρια συνήθως προέρχεται από οζώδη οστεοαρθρίτιδα. Προσβάλλει κυρίως τη βάση του αντίχειρα και τις αρθρώσεις στα άκρα των δακτύλων.

Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει και άλλες αρθρώσεις των δακτύλων. Οι αρθρώσεις πρήζονται, ερεθίζονται και γίνονται ευαίσθητες, ιδιαίτερα όταν πρωτοεμφανίζεται η

ασθένεια. Με τη πάροδο των χρόνων, αναπτύσσονται συμπαγή εξογκώματα στο πίσω μέρος των αρθρώσεων των δακτύλων. Τα εξογκώματα αυτά ονομάζονται όζοι του Heberden. Συχνά, ο πόνος και η ευαισθησία υποχωρούν μόλις οι όζοι αναπτυχθούν πλήρως. Τα δάκτυλα συνήθως λειτουργούν κανονικά, παρά τα εξογκώματα ή την ελαφριά κάμψη. Η άρθρωση στη βάση του αντίχειρα ίσως συνεχίσει να δημιουργεί προβλήματα.

Ποιοι κινδυνεύουν;

Συνήθως προσβάλλει:

• Γυναίκες
• Άτομα μεταξύ 40 και 60 ετών (περίπου την περίοδο της εμμηνόπαυσης)
• Άτομα των οποίων οι γονείς (ειδικά η μητέρα) είχαν προσβληθεί από την ασθένεια – η οζώδης οστεοαρθρίτιδα είναι περισσότερο κληρονομική από άλλες μορφές οστεοαρθρίτιδας

Ασθενείς που είχαν προσβληθεί από οζώδη οστεοαρθρίτιδα όταν ήταν μεσήλικες είναι πιο πιθανό να προσβληθούν από οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο και ενδεχομένως σε άλλες αρθρώσεις.

Η θεραπεία διαφέρει ανάλογα με το πόσο έντονος είναι ο πόνος. Ένας συνδυασμός αναλγητικών χωρίς συνταγή και μεθόδων αυτοβοήθειας είναι συνήθως αρκετός.

Ωστόσο, αν ο πόνος είναι πολύ έντονος, ο γιατρός ενδέχεται να προτείνει κάποιες από τις ακόλουθες θεραπείες:

• Κρέμα καψαϊκίνης
• Ισχυρά αναλγητικά (π.χ. τραμαδόλη) για πιο έντονους πόνους
• Ενέσεις κορτιζόνης στις επώδυνες αρθρώσεις
• Διαδερμική ηλεκτρική διέγερση νεύρων (TENS)
• Χειρουργική αντιμετώπιση, που περιλαμβάνει αντικατάσταση άρθρωσης

Δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία για την οστεοαρθρίτιδα. Υπάρχουν όμως θεραπείες που καταπραΰνουν τα συμπτώματα και μειώνουν την πιθανότητα επιδείνωσης της

αρθρίτιδας.

 

Χάπια και κρέμες

Τα αναλγητικά ανακουφίζουν τον πόνο και τη δυσκαμψία, αλλά δεν επηρεάζουν την αρθρίτιδα και δεν αποκαθιστούν τη βλάβη στις αρθρώσεις.

• Προτείνεται να χορηγούνται μόνο όταν ο πόνος είναι έντονος ή ο ασθενής πρόκειται να ασκηθεί.
• Συνήθως η παρακεταμόλη (Depon ή Panadol) είναι το καλύτερο και πιο καλά ανεκτό αναλγητικό. Ωστόσο, πρέπει να χορηγείται με τη σωστή δόση, καθώς πολλοί ασθενείς παίρνουν μειωμένη δόση. Προτείνεται η χορήγηση 1 γραμμαρίου (συνήθως 2 χάπια) 3 ή 4 φορές την ημέρα.
• Τα συνδυαστικά αναλγητικά (π.χ. παρακεταμόλη και κωδεΐνη ή παρακεταμόλη και διυδροκωδεΐνη) περιέχουν παρακεταμόλη και κάποια μορφή της ουσίας κωδεΐνης, και ενδείκνυνται για πολύ έντονο πόνο. Επειδή είναι πιο ισχυρά αναλγητικά, ενδέχεται να προκαλέσουν παρενέργειες, όπως ζαλάδες και δυσκοιλιότητα.
• Οι μη στεροειδείς αντιφλεγμονώδεις κρέμες και τζελ αποτελούν καλή εναλλακτική για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα χάπια ΜΣΑΦ. Βοηθούν αρκετά στην οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο ή στο χέρι, αλλά όχι σε βαθιές αρθρώσεις, όπως το ισχίο.
• Σε περίπτωση πολύ έντονου πόνου, και εφόσον άλλα φάρμακα δεν είναι αποτελεσματικά, ενδέχεται να χορηγηθούν πιο δυνατά αναλγητικά (π.χ. οπιοειδή/αντιφλεγμονώδη).

 

Άλλες θεραπείες

Η θερμότητα ή το κρύο ορισμένες φορές προσφέρουν ανακούφιση από τον πόνο και τη δυσκαμψία στις αρθρώσεις.

• Οι λάμπες θερμότητας είναι αρκετά δημοφιλείς, αλλά οι θερμοφόρες ή τα θερμαινόμενα μαξιλαράκια (πωλούνται σε φαρμακεία) είναι εξίσου αποτελεσματικά.
• Ανακούφιση από τον πόνο προσφέρουν και οι παγοκύστες.
• Οι ζεστές ή οι κρύες κομπρέσες δεν πρέπει να έρχονται σε απευθείας επαφή με το δέρμα.

Ορισμένες φορές συνιστάται η χορήγηση ενέσεων κορτιζόνης ενδαρθρικά σε ιδιαίτερα επώδυνες αρθρώσεις.

Οι ενέσεις φέρουν αποτελέσματα σε μία με δύο μέρες και καταπραΰνουν τον πόνο για αρκετές εβδομάδες ή μήνες, ειδικά στο γόνατο ή στον αντίχειρα.